Tài sản công là gì? Cẩm nang Luật và Quy trình Quản lý Tài sản công Mới nhất (2024 – 2025)

Tháng mười một 26, 2025

Trong bối cảnh cải cách hành chính và siết chặt kỷ luật ngân sách, việc quản lý tài sản công đóng vai trò then chốt trong việc chống thất thoát và nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan Nhà nước. Tuy nhiên, với hệ thống văn bản pháp luật rộng lớn (Luật, Nghị định, Thông tư) và các nghiệp vụ phức tạp như kiểm kê hay mua sắm, không ít cán bộ tài chính – kế toán gặp khó khăn trong việc áp dụng.

Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện từ A-Z về tài sản công, giúp bạn nắm vững cơ sở pháp lý và quy trình thực hiện chuẩn xác nhất.

1. Tổng quan: Tài sản công là gì và gồm những gì?

Để quản lý tốt, trước hết chúng ta cần hiểu đúng về đối tượng quản lý.

Khái niệm Tài sản công là gì?

Căn cứ theo Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017, định nghĩa về tài sản công được hiểu như sau:

Tài sản công là tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý.

Hiểu đơn giản, đây là những tài sản được hình thành từ ngân sách nhà nước, hoặc có nguồn gốc từ ngân sách, được giao cho các cơ quan, đơn vị, tổ chức quản lý và sử dụng để phục vụ mục đích công, an ninh quốc phòng hoặc phát triển kinh tế xã hội.

Tài sản công gồm những gì?

Rất nhiều người nhầm lẫn tài sản công chỉ là trụ sở làm việc. Thực tế, phạm vi của tài sản công gồm những gì rộng hơn nhiều, bao gồm:

  1. Tài sản tại cơ quan, đơn vị: Trụ sở làm việc, quyền sử dụng đất, xe ô tô công, máy móc thiết bị văn phòng…

  2. Tài sản kết cấu hạ tầng: Đường bộ, đường sắt, cầu cống, hệ thống thủy lợi, điện lực, cấp thoát nước…

  3. Tài sản công tại doanh nghiệp: Vốn nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp.

  4. Tài sản toàn dân: Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên rừng, khoáng sản, vùng trời, vùng biển.

  5. Tài sản khác: Tài sản xác lập quyền sở hữu toàn dân (tài sản tịch thu, tài sản vô chủ…).

2. Khung pháp lý: Luật và các Văn bản hướng dẫn thi hành

Là một chuyên gia tài chính, tôi khuyên bạn cần cập nhật liên tục các văn bản dưới đây để tránh rủi ro pháp lý.

Luật Tài sản công mới nhất và Văn bản hợp nhất

Hiện nay, văn bản có hiệu lực pháp lý cao nhất là Luật Quản lý, sử dụng tài sản công số 15/2017/QH14.

Để thuận tiện cho việc tra cứu các nội dung sửa đổi bổ sung, bạn nên tìm đọc Luật quản lý tài sản công hợp nhất (Văn bản hợp nhất số 01/VBHN-VPQH năm 2020 hoặc bản cập nhật gần nhất). Văn bản này tổng hợp các điều khoản đã được sửa đổi bởi các Luật khác (như Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư), giúp bạn có cái nhìn liền mạch.

Các Nghị định và Thông tư trọng yếu

Khi quản lý tài sản, bạn không thể bỏ qua các văn bản “xương sống” sau:

  • Nghị định 151/2017/NĐ-CP: Quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

  • Nghị định 167/2017/NĐ-CP và Nghị định 67/2021/NĐ-CP: Đây là cặp văn bản cực kỳ quan trọng quy định việc sắp xếp lại, xử lý tài sản công (nhà, đất). Khi tìm kiếm nghị định 167 tài sản công, bạn bắt buộc phải tham chiếu thêm Nghị định 67 (sửa đổi, bổ sung Nghị định 167) để nắm được quy trình bán, chuyển nhượng hoặc thu hồi nhà đất công đúng quy định hiện hành.

  • Thông tư 144/2017/TT-BTC: Hướng dẫn chi tiết Nghị định 151. Thông tư 144 tài sản công tập trung vào hướng dẫn các biểu mẫu, trình tự thanh lý, tiêu hủy tài sản.

3. Quy trình nghiệp vụ: Mua sắm và Quản lý Tài sản công

Mua sắm tài sản công

Việc mua sắm tài sản công không được thực hiện tùy tiện mà phải tuân thủ hai nguyên tắc: Đúng tiêu chuẩn định mức và Đúng quy trình đấu thầu.

  • Phương thức mua sắm:

    • Mua sắm tập trung: Áp dụng cho các tài sản có số lượng mua sắm nhiều, chủng loại tương tự (máy tính, máy in, văn phòng phẩm…). Đơn vị mua sắm tập trung quốc gia hoặc cấp tỉnh sẽ thực hiện.

    • Mua sắm phân tán: Áp dụng cho các tài sản đặc thù, giá trị nhỏ hoặc không thuộc danh mục mua sắm tập trung.

  • Lưu ý: Trước khi mua sắm, đơn vị phải kiểm tra kỹ “Tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản” (ví dụ: Chức danh nào được đi xe giá bao nhiêu, phòng làm việc diện tích bao nhiêu m2).

Quản lý vận hành

Tài sản sau khi mua về phải được:

  1. Dán nhãn, đánh mã số theo dõi.

  2. Lập hồ sơ tài sản (biên bản giao nhận, hóa đơn, thông số kỹ thuật).

  3. Theo dõi quá trình: Giao – Sử dụng – Bảo dưỡng – Sửa chữa – Điều chuyển.

4. Kiểm kê Tài sản công: Quy trình và Lưu ý đặc biệt

Kiểm kê tài sản công là hoạt động định kỳ (thường là cuối năm) hoặc đột xuất (như Tổng kiểm kê tài sản công Quốc gia) để xác định số lượng và giá trị thực tế so với sổ sách.

Quy trình kiểm kê chuẩn 4 bước:

  1. Thành lập Hội đồng kiểm kê: Gồm lãnh đạo đơn vị, kế toán trưởng, cán bộ quản lý tài sản và đại diện các bộ phận.

  2. Kiểm đếm thực tế: Đi đến từng phòng ban, đếm số lượng, đánh giá tình trạng chất lượng (tốt, cũ, hỏng) của từng tài sản.

  3. Đối chiếu và xử lý chênh lệch: So sánh số liệu thực tế với sổ kế toán.

    • Thừa: Phải xác định nguyên nhân, ghi tăng tài sản.

    • Thiếu: Phải xác định trách nhiệm cá nhân, yêu cầu bồi thường hoặc xử lý theo quy định.

  4. Lập báo cáo: Tổng hợp số liệu vào Mẫu biên bản kiểm kê và báo cáo cơ quan cấp trên.

5. Giải pháp công nghệ: Phần mềm Quản lý Tài sản công

Thời đại 4.0, việc quản lý bằng Excel thủ công đang dần bộc lộ nhiều hạn chế (sai sót công thức, khó tra cứu lịch sử, không đồng bộ dữ liệu). Việc trang bị phần mềm tài sản công là yêu cầu cấp thiết.

Lợi ích của phần mềm chuyên dụng:

  • Tự động hóa: Tự động tính hao mòn, khấu hao hàng năm theo đúng tỷ lệ quy định của Bộ Tài chính.

  • Kết nối dữ liệu: Tích hợp và gửi báo cáo trực tiếp lên Cơ sở dữ liệu Quốc gia về Tài sản công.

  • Hỗ trợ kiểm kê: Sử dụng công nghệ quét mã vạch (Barcode/QR Code) trên điện thoại để kiểm kê nhanh chóng, chính xác.

Gợi ý phần mềm uy tín:

  • Phần mềm QLTS.VN: Phần mềm của Bộ Tài chính, được sử dụng rộng rãi tại khối hành chính sự nghiệp.

  • MISA QLTS: Giải pháp của MISA, giao diện thân thiện, kết nối tốt với phần mềm kế toán.

6. Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Tài sản công nào được phép thanh lý?

Tài sản công được thanh lý khi: Hết hạn sử dụng; Bị hư hỏng không thể sửa chữa hoặc sửa chữa không hiệu quả; Dôi dư không còn nhu cầu sử dụng; Hoặc khi phá dỡ trụ sở cũ để xây mới.

2. Tải Luật quản lý tài sản công hợp nhất ở đâu?

Bạn có thể tìm kiếm trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tài chính hoặc trang web Thư viện pháp luật để tải bản mới nhất.

3. Nghị định 167 áp dụng cho đối tượng nào?

Nghị định này áp dụng chủ yếu cho việc sắp xếp lại, xử lý nhà, đất thuộc sở hữu nhà nước (đặc biệt quan trọng với các doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập).

Kết luận

Quản lý tài sản công không chỉ là trách nhiệm tuân thủ pháp luật mà còn là giải pháp giúp đơn vị tối ưu nguồn lực tài chính. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hệ thống hóa lại toàn bộ kiến thức từ luật định đến thực thi.

Nếu đơn vị của bạn đang gặp khó khăn trong công tác kiểm kê hoặc báo cáo, hãy cân nhắc rà soát lại quy trình nội bộ và áp dụng các công cụ phần mềm hỗ trợ ngay hôm nay.

 

Bài viết liên quan