Lãi suất phi rủi ro là gì? Cách tính và vai trò trong tài chính

Lãi suất phi rủi ro là một trong những khái niệm cốt lõi trong lĩnh vực tài chính và đầu tư. Vậy lãi suất phi rủi ro là gì, cách tính như thế nào và ý nghĩa của nó ra sao trong thực tiễn? Hãy cùng TOPTOP khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây.

Lãi suất phi rủi ro là gì?

Lãi suất phi rủi ro (Risk Free Rate hoặc RFR) là lãi suất giả định của một khoản đầu tư không có nguy cơ vỡ nợ. Dù trên thực tế không có khoản đầu tư nào hoàn toàn không rủi ro, nhưng RFR thường được đại diện bởi lãi suất của những tài sản có độ an toàn cực kỳ cao, chẳng hạn như trái phiếu chính phủ kỳ hạn ngắn.

Hiểu một cách đơn giản, nếu một khoản đầu tư được coi là không rủi ro và mang lại lãi suất RFR, thì bất kỳ khoản đầu tư nào có rủi ro đều phải mang lại lãi suất cao hơn RFR để bù đắp cho rủi ro mà nhà đầu tư chấp nhận. Chẳng hạn, lãi suất trái phiếu công ty luôn phải cao hơn lãi suất trái phiếu chính phủ, bởi vì trái phiếu công ty có mức độ rủi ro tín dụng cao hơn.

Lãi suất phi rủi ro là mức lãi suất lý thuyết của khoản đầu tư không có rủi ro

Các loại lãi suất phi rủi ro

Lãi suất phi rủi ro hiện nay được chia thành hai loại chính, đó là: thực và danh nghĩa.

Lãi suất phi rủi ro thực (Real Risk Free Rate)

Lãi suất phi rủi ro thực là mức lãi suất của tài sản không rủi ro khi giả định không có lạm phát và không có rủi ro vỡ nợ. Trong thực tế, đây chỉ là một khái niệm lý thuyết vì các giả định này rất khó xảy ra.

Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho rằng lãi suất phi rủi ro thực tương đương với tốc độ tăng trưởng thực của nền kinh tế trong dài hạn. Khi nền kinh tế tăng trưởng nhanh, cơ hội đầu tư tốt sẽ xuất hiện nhiều hơn. Khi đó, các nhà đầu tư sẽ đòi hỏi lãi suất cao hơn và những người cần huy động vốn cũng sẵn sàng trả lãi suất cao hơn vì triển vọng tăng trưởng tốt.

Lãi suất RFR thực không tính đến yếu tố lạm phát

Lãi suất phi rủi ro danh nghĩa (Nominal Risk Free Rate)

Lãi suất phi rủi ro danh nghĩa được xác định dựa trên lãi suất phi rủi ro thực và các yếu tố thị trường như lạm phát dự kiến và tình hình thị trường vốn. Loại lãi suất này thường không ổn định (ngay cả khi các yếu tố tác động đến nó vẫn ổn định). Bạn có thể tính lãi suất phi rủi ro danh nghĩa bằng cách kết hợp lãi suất phi rủi ro thực với tỷ lệ lạm phát kinh tế.

Lãi suất RFR danh nghĩa bao gồm cả yếu tố lạm phát kỳ vọng

Cách tính lãi suất phi rủi ro

Dù chưa có một công thức tính lãi suất phi rủi ro nào được thống nhất rộng rãi, nhưng các nhà phân tích thường sử dụng phương pháp “ủy quyền” để ước tính. Một công thức hiệu quả mà bạn có thể áp dụng là:

Lãi suất phi rủi ro = Lãi suất phi rủi ro thực + Phí bảo hiểm lạm phát.

Trong đó: Lãi suất phi rủi ro thực = Lợi suất trái phiếu kho bạc – Tỷ lệ lạm phát hiện tại.

Lưu ý quan trọng: Lợi suất trái phiếu kho bạc cần tương ứng với quốc gia bạn đang đầu tư và kỳ hạn của trái phiếu phải phù hợp với thời gian đầu tư dự kiến của bạn.

Vai trò và ý nghĩa của lãi suất phi rủi ro

Lãi suất phi rủi ro đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong nhiều tính toán tài chính. Nó là một cấu phần thiết yếu trong các mô hình và chỉ số quan trọng như:

• Mô hình định giá tài sản vốn: Đây là mô hình được dùng để mô tả mối quan hệ giữa rủi ro và lợi nhuận kỳ vọng của một tài sản, nhất là cổ phiếu. Lãi suất phi rủi ro là điểm khởi đầu trong mô hình này, cho thấy lợi nhuận tối thiểu nhà đầu tư mong muốn khi không có rủi ro.
• Tỷ lệ Sharpe: Thước đo này đánh giá mức lợi nhuận thu được trên mỗi đơn vị rủi ro khi đầu tư vào một tài sản hoặc theo một chiến lược nhất định. Lãi suất RFR được dùng làm điểm tham chiếu để xác định lợi nhuận vượt trội so với mức không rủi ro.
• Công thức Black-Scholes: Đây là công cụ phổ biến để định giá các hợp đồng quyền chọn. Lãi suất RFR là một biến số quan trọng trong công thức này, ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị của quyền chọn.

Lãi suất RFR hiện nay được xem như một mốc chuẩn chung của thị trường

Những yếu tố ảnh hưởng đến lãi suất phi rủi ro

Lãi suất phi rủi ro không phải là một con số cố định mà chịu tác động từ nhiều yếu tố thị trường. Dưới đây là những yếu tố chính ảnh hưởng đến mức lãi suất này:

Yếu tố cung cầu

Mối quan hệ cung cầu trên thị trường vốn có ảnh hưởng trực tiếp đến lãi suất. Khi cung tiền lớn hơn cầu (có nhiều người muốn cho vay hơn người muốn vay), lãi suất có xu hướng giảm và ngược lại.

Chính phủ có thể can thiệp vào cung cầu thông qua các chính sách tiền tệ để điều chỉnh lãi suất. Tuy nhiên, để duy trì sự ổn định, thị trường cần có nền tảng vững chắc.

Yếu tố lạm phát

Khi lạm phát tăng cao thì giá trị đồng tiền sẽ giảm sút. Điều này khiến cho người đi vay cảm thấy chi phí vay thực tế thấp hơn, thúc đẩy nhu cầu vay tăng lên. Ngược lại, người cho vay sẽ đòi hỏi một mức lãi suất cao hơn để bù đắp cho sự mất giá của đồng tiền và đảm bảo lợi nhuận thực tế.

Lãi suất RFR của Việt Nam có thể bị ảnh hưởng lớn khi lạm phát tăng

Ngoài ra, trong môi trường lạm phát, lo ngại về việc mất giá tài sản khiến người dân có xu hướng chuyển đổi sang các loại tài sản trú ẩn an toàn như vàng hoặc ngoại tệ. Điều này vô tình tạo áp lực tăng lãi suất cho vay trên thị trường.

Lãi suất phi rủi ro là nền tảng cốt lõi cho mọi quyết định tài chính. Việc nắm vững khái niệm, công thức và cập nhật lãi suất phi rủi ro của Việt Nam hiện nay sẽ giúp bạn xây dựng chiến lược đầu tư vững chắc. Để tối ưu hóa dòng tiền, bạn có thể tham khảo hũ tiết kiệm số TopTop – tài khoản thanh toán thông minh, cho phép nạp rút linh hoạt với mức lãi suất không kỳ hạn lên đến 5,2%/năm.